1. Bitcoin là gì?
Bitcoin là 1 loại tiền kỹ thuật số, và cũng là hệ thống thanh toán tiền ảo đầu tiên trên thế giới, do người có bút danh Satoshi Nakamoto tạo ra dựa trên mã nguồn mở Peer To Peer vào năm 2008.Được giới thiệu và phát hành rộng rãi năm 2009, hệ thống Peer To Beer là 1 hệ thống giao dịch trực tiếp không cần thông qua hệ thống trung gian, các giao dịch được xác nhận qua nút mạng, được ghi trong sổ cái phân phối, gọi là Block Chain.
Các sổ cái sử dụng đơn vị riêng của nó trong tài khoản, đó cũng được gọi là bitcoin.
Ví dụ :
+ − gọi là “millibitcoin” giá trị thập phân là 0.001, kí hiệu đơn vị là mBTC.
+ − gọi là “microbitcoin” giá trị thập phân là 0.000001, kí hiệu đơn vị là μBTC.
+ − gọi là “satoshi” giá trị thập phân là 0.00000001.
+ Bitcoin được chia thành 1000000 Bits, 1 Bit = 100 Satoshi.
Bitcoin được cho là tiền tệ mã hóa(cryptocurrency) đầu tiên trên thế giới, hay nó chính xác hơn là loại tiền kỹ thuật số được phân cấp, nó là loại hình mới mẻ và lớn nhất trong tổng giá trị thị trường(có giai đoạn 1 bitcoin giá tới 1200 USD, chưa có loại tiền tệ nào đạt được giá trị như vậy ngoài vàng).
Bitcoin là loại tiền thay thế được sử dụng rộng rãi nhất trong thương mại điện tử. Đến tháng 11 năm 2013, lượng tiền cơ sở của bitcoin được định giá khoảng 7 tỷ USD. Những biến động lớn trong giá trị tương ứng với đồng USD của một Bitcoin đã gợi lên những lời chỉ trích về tính phù hợp kinh tế của Bitcoin như là loại tiền tệ.
Bitcoin được tạo ra như 1 phần thưởng cho người dùng internet và là giải pháp thanh toán sử dụng tiền tệ này cực kì đơn giản và bảo mật, tất cả mọi giao dịch được ghi lại trên sổ nhật kí Block Chain, người dùng có thể tùy ý chọn địa chỉ giao dịch với chi phí thấp nhất theo tùy chọn của họ, ngoài việc đào mỏ (mining) thì người dùng có thể dùng tiền thiệt để đổi lấy, dùng vật phẩm hoặc giao dịch thõa thuận để có được bitcoin.
Bitcoin có cách hoạt động khác hẳn so với loại tiền tệ điển hình: không có một ngân hàng trung ương nào quản lý và nó chỉ dựa trên mạng ngang hàng thuộc internet. Sự cung ứng tiền là tự động, hạn chế, phân chia và có dự kiến, và chúng được cấp cho các máy chủ hoặc “Bitcoin miners” nhằm xác minh giao dịch Bitcoin và ghi chúng vào tệp lưu trữ nhật ký giao dịch cứ 10 phút một. Đăng nhập được mã hóa bởi chữ ký số ECDSA và được xác nhận bởi chuỗi các quá trình xử l{ brute force các hàm băm SHA256 biến đổi một cách phức tạp bởi “bitcoin miners.” Phí giao dịch có thể áp dụng cho giao dịch mới tùy thuộc vào sự giới hạn trên các nguồn tài nguyên của mạng. Cứ 10 phút hoặc một “block” (gói) của nhật ký giao dịch được gán cho một lượng tiền cung ứng. Số tiền cho mỗi gói phụ thuộc vào thời gian hoạt động của mạng lưới. Hiện tại, 25 bitcoin được cấp phát cho mỗi 10 phút – block. Nó sẽ giảm một nửa còn 12,5 BTC trong năm 2017 và tiếp tục giảm một nửa cho 4 năm tiếp sau cho đến khi có 21 triệu bitcoin lưu hành trên thị trường trực tuyến vào năm 2140.
Sự hấp dẫn của bitcoin đã thu hút được nhiều giới tham gia, trong đó giới tội phạm được cho là đã tận dụng đồng tiền này để rửa tiền, mua bán hàng cấm, nhiều hoạt động bất hợp pháp, đánh bạc… đã gây sự chú { đến các nhà lập pháp, chuyên gia tài chính các quốc gia, và đồng tiền này nằm trong diện bị cảnh báo là không an toàn, thiếu thông tin minh bạch, 1 số quốc gia cự tuyệt không cho phép sử dụng đồng tiền này hoặc tuyên bố không giải quyết những rủi ro khi dùng đồng tiền này, hiện nay ở Việt Nam chưa có luật nào ngăn cản hay cấm, nhưng phía cơ quan chức năng sẽ không tham gia bảo hộ cho người sử dụng bitcoin, mặc dù vậy ở VN vẫn có 1 sàn giao dịch bitcoin được cấp phép hoạt động, ở TP.HCM.
2. Về Block Chain:
Được xem như sổ kế toán, kiểm toán, nó ghi lại các giao dịch của bitcoin trên khắp thế giới, nó ghi chép sao lưu số tiền, bản sao, nút mạng, các gói giao dịch được chấp nhận đều được lưu trữ tại đó (blockchain.info), người dùng có thể kiểm tra các giao dịch của mình trên web.
Mặc dù Bitcoin sử dụng các phương pháp mã hoá, việc đó không giúp gì cho việc bảo vệ danh tính cá nhân vì tất cả giao dịch đều được công khai trên blockchain. Tuy nhiên rất khó để xác định địa chỉ Bitcoin nào gắn với người nào. Hiện tại các sàn giao dịch Bitcoin đều bắt buộc phải ghi lại danh tính khách hàng để tránh rửa tiền.
3. Về quyền sở hữu:
Quyền sở hữu bitcoin ngụ ý là mỗi giao dịch đều có địa chỉ cụ thể, và để tránh gửi nhầm hoặc nếu trong nhà bạn có đứa nhỏ nào đó, nhập bậy là tiền tự động chuyển vào tài khoản người khác, nên buộc người dùng phải có khóa riêng, mỗi giao dịch đều có khóa riêng tương ứng, nếu không có kiến thức về khóa riêng (private key) thì không thể giao dịch cho bất kì địa chỉ nào, như tôi có giới thiệu ở trên, trong 1 chuỗi wallet có chứa rất nhiều thông tin, ngoài mật khẩu công khai để giải mã chuỗi, thì còn đòi hỏi phải có thêm mật khẩu của bạn, ID của bạn để xác minh giao dịch, theo wikipedia thì vào năm 2013 1 người dùng đã nói rằng ông ta mất 7500 bitcoin tương đương 7,5 triệu usd vì ông đã loại bỏ ổ cứng có chứa khóa riêng(mật khẩu wallet) của ông ta.4. Về giao dịch:
1 giao dịch bắt buộc phải có 1 hoặc nhiều đầu vào, đối với giao dịch có giá trị, mỗi đầu vào phải có 1 đầu ra chưa từng được sử dụng trước đó, (tức là mã giao dịch không bị trùng), mỗi mã giao dịch được xem như đầu vào và đầu ra cho mỗi giao dịch, nó khác với nút tiếp nhận bitcoin(wallet).
Đối với các nút nhận và gửi bitcoin sử dụng chương trình Bitcoin URI dạng đăng kí tạm thời với IANA, với người dùng sử dụng di động có thể sử dụng Bitcoin URI trong mã QR, các mã được hiển thị trên màn hình điện thoại, người dùng chỉ việc quét qua bởi 1 thiết bị thứ 2 (thiết bị gửi tiền).
5. Lịch sử hình thành:
Được phát minh bởi nhân vật bí ẩn hay còn gọi là bút danh với tên gọi Satoshi Nakamoto, vào ngày 31 tháng 10 năm 2008, nó thực hiện như là 1 mã nguồn mở, được công bố vào tháng giêng năm 2009, Bitcoin được gọi là tiền ảo nhưng tên gọi chính xác của nó là tiền tệ mã hóa (cryptocurrency) đầu tiên, là loại tiền tệ kỹ thuật số đầu tiên được phân cấp. Trong những người tiên phong ủng hộ, chấp nhận đóng góp cho sự phát triển của bitcoin, và cũng là người nhận được giao dịch đầu tiên trên thế giới là 1 lập trình viên có tên Hal Finney, Hal Finney đã tải về, cài đặt và nhận được 10 bitcoin đầu tiên của Satoshi Nakamoto, đánh dấu bước ngoặc cho sự phát triển giao dịch đầu tiên trên thế giới. 1 người ủng hộ khác là Wei Dai người sáng tạo B-Money tiền nhiệm của Bitcoin và Nick Szabo người sáng tạo tiền nhiệm với khái niệm coi bitcoin như vàng.Trong năm 2010 có 1 lượng lớn bitcoin được khai thác từ hệ thống bitcoin client. Dựa trên mã nguồn Bitcoin thì 1 loại tiền tệ mã hóa khác cũng được ra đời vào năm 2011 đó là Litecoin. Năm 2011, giá trị của đồng Bitcoin tăng từ $0.30 lên $32, trước khi rớt trở lại $2. Bitcoin bắt đầu thu hút dư luận từ 2012, khi có rất nhiều bài báo nhắc đến nó. Năm 2013, một số dịch vụ lớn như OKCupid, Baidu, Reddit, Humble Bundle, Foodler và Gyft bắt đầu sử dụng nó. Tại Canada đã có máy ATM mua bán Bitcoin đầu tiên trên thế giới. Ngày 28 tháng 2 năm 2014 sàn giao dịch Bitcoin MT.GOX lớn nhất thế giới phải nộp đơn phá sản tại Nhật Bản do để mất 750.000 Bitcoin của khách và 100.000 của chính MT.GOX tương đương 473 triệu USD. Tiếp đó ngày 4 tháng 3 năm 2014 ngân hàng Flexcoin tại Canada chuyên nhận tiền gửi Bitcoin phải đóng cửa do bị tin tặc đáng cắp 896 Bitcoin xấp xỉ 600.000 USD.Vụ việc đã làm giảm uy tín của loại đồng tiền ảo này.
Trong quá trình phát triển giá trị cao nhất của Bitcoin là khoản 1250 usd vào tháng 11 năm 2013, tại thời điểm đó có người đồn đoán giá bitcoin có thể đạt tới con số 10 ngàn usd, nhưng do sàn MtGox bị sụp làm giá bitcoin tụt xuống 900 usd rồi đứng chững 800 usd trong suốt nhiều tháng trời trước khi rớt xuống còn 350 usd vào tháng 1 năm 2015, sau đó nó rớt xuống 250 và đến giờ ngay tại thời điểm tôi viết quyển sách này là 211 usd tại sàn btc-e.com.
6. Những sự kiện đáng chú ý:
Vào tháng 3 năm 2013 1 sự cố kỹ thuật đã tạo ra 1 ngã rẽ trong Blockchain, chỉ có 1 nữa mạng lưới của khối được đổ vào vào chuỗi (chain), nữa còn lại đổ vào 1 mạng khác, trong 6 giờ có tới 2 mạng bitcoin hoạt động cùng lúc, lỗi gây ra do giữa 2 phiên bản phần mềm cũ và mới. Các nhà đầu tư hoặc sử hữu bitcoin được yêu cầu ngừng giao dịch, đã tạo hoang mang cho những ai sở hữu bitcoin và tạo ra 1 làn sóng bán tháo, vấn đề được giải quyết khi tất cả cùng hạ cấp xuống phiên bản 0.7 của Bitcoin.Cũng trong năm 2013 1 số trang web chính thống bắt đầu chấp nhận bitcoin, WordPress bắt đầu sớm nhất vào tháng 11 năm 2012, tiếp đó là OKCupid vào tháng tư năm 2013, trung tâm mua sắm Atomic tháng 11 năm 2013, TigerDirect và Overstock.com vào tháng 1 năm 2014, Expedia vào tháng 6 năm 2014, Newegg và Dell vào tháng 7 năm 2014, Microsoft vào tháng 12 năm 2014, 1 số tổ chức phi lợi nhuận hoặc vận động ủng hộ như Electronic Frontier Foundation cũng chấp nhận quyên góp bằng Bitcoin, (trước đó Electronic Frontier Foundation đã từng chấp nhận bitcoin sớm nhất vào tháng 1 năm 2011 nhưng đã dừng nhận bitcoin vào tháng 6 năm 2011, tại thời điểm đó bitcoin chưa có giá trị cao như bây giờ, sau đó họ bắt đầu chấp nhận lại vào tháng 5 năm 2013 ).
Vào tháng 5 năm 2013 bộ an ninh nội địa Mỹ thu giữ tài sản thuộc sàn giao dịch Mt. Gox, Cục điều tra liên bang Hoa Kì (FBI) đóng cửa các trang web “Con Đường Tơ Lụa” (Silk Road) vào tháng 10 năm 2013.
Tháng 10 năm 2013 gã khổng lồ mua sắm trực tuyến tại Trung Quốc là BaiDu cho phép khách hàng sử dụng dịch vụ an ninh mạng trả tiền bằng bitcoin, trong tháng 11 năm 2013 mạng giao dịch BTC của TQ đã vượt qua mạng giao dịch của Nhật là Mt. Gox, và cả mạng giao dịch của Châu Âu là Bitstamp, và TQ trở thành nơi có khối lượng giao dịch thương mại lớn nhất sử dụng bitcoin, vào tháng 11 năm 2013 1 bitcoin tại sàn giao dịch Mt. Gox giá trị giao dịch 1 bitcoin đạt đỉnh 900 usd, sau cuộc điều trần của thượng viện Mỹ nói với FBI rằng đồng tiền ảo là dịch vụ tài chính hợp pháp, cùng ngày 1 bitcoin được giao dịch có giá hơn 6780 Nhân dân tệ (RMB¥6780) tương đương 1100 usd tại Trung Quốc, ngày 5 tháng 12 năm 2013 Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc các tổ chức tài chính sử dụng Bitcoin vì lo ngại nó tác động xấu đến tâm lí chi tiêu của người TQ, thay vì sử dụng đồng tiền do ngân hàng TQ phát hành.
Sau công bố đó giá Bitcoin lao dốc, Bitcoin gần như bị loại khỏi Trung Quốc, Baidu không chấp nhận sử dụng Bitcoin trong 1 số dịch vụ của họ, nhưng vẫn chấp nhận đối với người ngoài nước, việc dùng tiền ảo để mua hàng hóa vật chất ở giới giới thực bị cấm ở Trung Quốc từ năm 2009,Các trạm Bicoin ATM đầu tiên được lắp đặt tại Vancouver, British Columbia, Canada vào tháng 10 năm 2013. Cho đến năm 2013 khai thác Bitcoin trở nên cạnh tranh khốc liệt, được so sánh như 1 cuộc chạy đua vũ trang công nghệ, ai có máy mạnh thì thu được nhiều bitcoin, hàng loại máy móc cũ kỹ bị đào thải trong năm đó vì không kiếm nổi 100 Satoshi 1 ngày, Các phần cứng khai thác đòi hỏi phải tiết kiệm điện năng, người ta đã dùng mạch tích hợp thay cho board mạch máy tính hiện tại sử dụng CPU với công suất lớn nhưng hiệu quả không cao, vì quá trình đào chỉ phụ thuộc vào card xử lí đồ họa.
Có khoản 12 triệu Bitcoin khai thác được vào tháng 1 năm 2013, làm gia tăng vốn hóa thị trường bitcoin lên 7.2 tỷ usd, đến ngày 23 tháng 11 năm 2013 tổng vốn hóa thị trường bitcoin đạt khoản 10 tỷ usd, kỷ lục đầu tiên trong thị trường tiền ảo.
Ở Mỹ có 2 người đàn ông đã bị bắt vì rửa tiền bằng Bitcoin vào tháng 1 năm 2014, đó là Charlie Shrem người đứng đầu khối ngoại giao dịch BitInstant, người tiếp theo là phó chủ tịch Bitcoin Foundation, Shrem bị cáo buộc cho phép tội phạm mua bitcoin để mua bán trên các web đen trên thị trường (như Heroin, vũ khí, chất phóng xạ…). Vào đầu tháng 2 năm 2014 1 trong các sàn giao dịch lớn nhất là Mt. Gox đạt tại Nhật đóng cửa vì làm mất 744000 bitcoin do hacker đánh cắp, Mt. Gox đã nộp đơn xin phá sản và làm cho hàng loạt nhà đầu tư, những dịch vụ thẻ phát hành của tổ chức này gặp nhiều khó khăn khi rút tiền… Ngày 18 tháng 6 năm 2014 nhà thanh toán dịch vụ Bitcoin bitpay trở thành nhà tài trợ mới của St. Petersburg Bowl theo thõa thuận 2 năm, Bitcoin được chấp nhận cho việc bán vé và giao dịch các trò chơi như là 1 phần của tài trợ, và các nhà tài trợ cũng chỉ nhận được bitcoin thay vì tiền mặt.
7. Về Kinh Tế
Theo viện nghiên cứu tiền tệ, đại học công nghệ và tài chính California-Irvine thì còn nhiều tranh cãi cho loại tiền ảo bitcoin này, nhất là về tên gọi, gọi thế nào cho đúng, trong các tên của nó vì mỗi chuyên gia đều có 1 cách gọi cho loại tiền này như : Tiền Kỹ Thuật Số (digital currency, digital cash), Tiền ảo (virtual currency), Tiền điện tử (electronic currency), hoặc tiền mã hóa (cryptocurrency)…Với người phát minh ra loại tiền này là Satoshi Nakamoto, anh ta gọi tiền này là electronic cash, cash hiểu theo tiếng anh tức là dạng tiền quy ước, nó giống mấy loại cash trong casino người ta quy ước giá trị của nó qua màu sắc, theo ý của Satoshi nó là loại tiền điện tử quy ước thôi.
 |
| Chính phủ nhật chấp nhận Bitcoin thanh toán điện nước và các chi phí sinh hoạt khác |
Ngoài ra, khác với những đồng tiền được ban hành bởi chính phủ, Bitcoin có thêm những ưu điểm sau:
Không có ngân hàng trung ương: Tránh được tình trạng lạm phát khi ngân hàng trung ương in tiền cho các tổ chức tài chính và các tập đoàn vay khi làm ăn thua lỗ. Không cần giao dịch qua kênh trung gian: Giảm thiểu chi phí ngân hàng và các kênh tài chính trung gian. Không dễ kiếm ra Bitcoin, nhưng có thể “khai thác” được mỏ Bitcoin – đặc tính quan trọng của vàng. Đơn vị tiền tệ có thể chia nhỏ ra tới mức gần như vô hạn, giúp cho việc thanh toán chính xác rất dễ dàng. Ít nguy hiểm cho các cửa hàng chấp nhận giao dịch Bitcoin hơn vì giao dịch không thể bị quay ngược. Bảo vệ môi trường khi không phải in giấy, polymer hay dùng hoá chất khai thác vàng. Hệ thống máy tính phục vụ cho việc xử lý giao dịch Bitcoin tốn ít điện hơn hệ thống tài chính hiện tại.
8. Sự chấp nhận giao dịch thương mại:
Tính đến tháng 12 năm 2014 số công ty thành lập chấp nhận bitcoin gồm có : Atomic Mall, Clearly Canadian, Dell, Dish Network, Expedia, Microsoft, Newegg, PrivateFly, Overstock.com, the Sacramento Kings, TigerDirect, Time Inc., Virgin Galactic, and Zynga. Ngày 23 tháng 9 năm 2014 PayPal cung cấp các giao dịch hàng hóa bằng bitcoin, cuối năm 2013 trường đại học Nicosia trở thành trường đại học đầu tiên trên thế giới chấp nhận học phí bằng bitcoin. Vì bitcoin khi đã gửi đi là không thể thu hồi được nên các nhà bán lẻ rất thích sử dụng bitcoin trong mua bán của họ. Tháng 9 năm 2014 Dynamite Entertainment là nhà xuất bản truyện tranh đầu tiên chấp nhận bitcoin qua việc mua bán kỹ thuật của họ tại cửa hàng DRM-Free Digital Comic.Các tổ chức quyên góp chấp nhận bitcoin bao gồm : Greenpeace, The Mozilla Foundation, and The Wikimedia Foundation, Kể cả 1 số nghị sĩ, ứng cử viên chính trị Mỹ cũng chấp nhận bitcoin, ứng cử viên quốc hội dân chủ Mỹ tại New York là Jeff Kurzon tuyên bố chấp nhận Bitcoin trong chiến dịch tranh cử. Tính pháp lí : Vì tính chất ẩn danh trong giao dịch, Bitcoin được tội phạm mạng quan tâm. Tuy nhiên, cũng giống như các loại tiền tệ khác, Bitcoin cũng như vàng hay tiền mặt, đều được dùng như vật trung gian để rửa tiền.
 |
| Bánh Pizza đầu tiên được giao dịch bằng Bitcoin |
Trong phiên điều trần trước Thượng Viện Mỹ về Bitcoin ngày 18 tháng 11 năm 2013, FinCen đã nói rằng: Tiền mặt vẫn là công cụ rửa tiền chính. Trong cùng ngày, Nguyên chủ tịch FED là Ben Bernanke đã nêu ra quan điểm rằng giữ Bitcoin về lâu dài mang lại nhiều hứa hẹn:http://www.businessinsider.com/ben-bernanke-on-bitcoin-2013-11 Phần lớn các agencies trong chính phủ Mỹ đã tán thành việc sử dụng Bitcoin.
Đơn cử FEC muốn chấp nhận donation qua Bitcoin: http://www.washingtonpost.com/politics/got-bitcoin-fec-may-let-candidates-pacs-accept-the-digital-currency/2013/11/14/3dadc8a8-4c9a-11e3-ac54-aa84301ced81_story.htm Có nhiều người am hiểu công nghệ kháng cáo cho chủ nghĩa tự do khi dùng bitcoin, bởi vì từ lúc thành lập đến giờ Bitcoin nằm ngoài pháp luật và nằm ngoài sự kiểm soát của ngân hàng, người dùng không thể gửi bitcoin vào ngân hàng, 2 nhà báo WSJ mô tả bitcoin trong cuốn sách của họ về bitcoin là “Giải phóng con người khỏi các tín đồ chịu sự thống trị tập trung”.
9. Tính hợp pháp tại Việt Nam:
Ngân Hàng Nhà Nước không công nhận Bitcoin là tiền tệ và sẽ không chịu trách nhiệm với rủi ro liên quan đến Bitcoin.Bộ Công Thương không công nhận Bitcoin là hàng hoá.
Mặc dù Ngân Hàng Nhà Nước và Bộ Công Thương đã ra văn bản cảnh báo về Bitcoin, tuy nhiên chưa có điều luật nào tại Việt Nam cấm việc buôn bán, sử dụng, trao đổi Bitcoin. Các quốc gia khác trên thế giới cũng chỉ dừng lại ở mức đưa ra cảnh báo về độ rủi ro cao của Bitcoin giống như tại Việt Nam. Thực tế, sàn Bitcoin đầu tiên tại Việt Nam đã được mở từ tháng 3 năm 2014 hiện vẫn hoạt động.
Internet
